حیوانات و بقا

کرکس سیاه (نام علمی: Coragyps atratus) که با نام کرکس سیاه آمریکایی نیز شناخته می‌شود، نام پرنده‌ای جدید از خانواده کرکس‌های بر جدید است که گسترهٔ پراکندگی آن از جنوب‌شرقی ایالات متحده، تا مرکز شیلی و اروگوئه در جنوب قاره آمریکا می‌باشد. با وجود گونه‌های مشترک و مختلف این کرکس، پراکندگی این نوع از نوع کرکس بوقلمونی آمریکایی (American turkey vulture) کمتر است. با وجود نام و ظاهر مشابه با دال سیاه این گونه، گونه‌ای متفاوت با آن کرکس است. در حالی که کرکس‌های بر قدیم جز خانوادهٔ عقابیان قرار می‌گیرند (عقابیان پرندگانی مانند عقاب، باز، کورکور و سنقار هستند) ولی گونه‌های آمریکایی از کرکس‌های بر جدید محسوب می‌شود. این کرکس، تنها کرکس باقی مانده از کرکس‌های بر جدید از خانوادهٔ genus Coragyps است. این پرنده ساکن مناطق نسبتاً باز و جنگل‌های پراکنده‌است.^[۱] پهنای بال‌های این پرنده در حدود ۱٫۵ متر (۵ فوت) است که به عنوان یک کرکس، پرنده‌ای کوچک محسوب می‌شود. (پهنای بال دال سیاه در حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ سانتی‌متر است.) این پرنده دارای پرهای سیاه است. در سر و گردن این پرنده پری وجود ندارد و رنگ سر و گردنش خاکستری سیاه است و دارای منقاری کوتاه و قلاب مانند می‌باشد.

کرکس سیاه جانوری لاشخور است و غذای آن لاشه حیوانات است ولی تخم و حیوانات تازه متولد شده را نیز می‌خورد. در مناطقی که جمعیت انسانها زیاد است، این حیوانات از زباله‌های تولید شدهٔ انسانها نیز تغذیه می‌کنند. این حیوانات با استفاده از بینایی خود، و یا با تعقیب دیگر کرکس‌های بر جدید که آنها با استفاده از بویایی قوی‌شان لاشه حیوانات را پیدا می‌کنند، غذای خود را پیدا می‌کنند. این پرنده به خاطر نداشتن سیرینکس (Syrinx) -عضوی آوازی در پرندگان- تنها می‌توانند صداهایی مثل خِرخِر و خِش خِش تولید کنند.^[۲] این پرنده تخم‌های خود را درون غارها، درختان توخالی و یا زمین صاف می‌گذارد و معمولاً هر سال دو جوجه می‌آورد که با برگشت دادن غذا از دستگاه گوارشش آنها را تغذیه می‌کند. در ایالات متحده این پرنده تحت حمایت قانونی پیمان حمایت از پرندگان مهاجر مصوب ۱۹۱۸ میلادی قرار دارد.^[۳] این کرکس در متونی که از تمدن مایاها باقی مانده‌است نیز دیده شده‌است.

مشخصات [ویرایش]

کرکس سیاه آمریکایی

کرکس سیاه پرنده‌ای نسبتاً بزرگ از خانواده پرندگان شکاری است. معمولاً طول آن ۶۵ سانتیمتر، ۱٫۵ متر پهنای بال و بین ۲ تا ۲٫۷۵ کیلوگرم وزن دارد. بال و پر این پرنده عمدتا سیاه و براق است و سرو گردنی بدون پر با پوستی تیره و چروکیده به رنگ خاکستری دارد.^[۴] عنبیه چشم این حیوان به رنگ قهوه‌ای است و دو ردیف ناقص مژه در پلک بالا و دو ردیف ناقص در پلک پائین دارد.^[۵] پاهای این حیوان سفید مایل به خاکستری می‌باشد،^[۶] و دارای دو انگشت بلند در جلوی هر پا و انگشتانی کوچک در پشت پا است.^[۲] پاها صاف، نسبتاً ضعیف و توانایی کمی در چنگ زدن دارند. چنگالها برای چنگ زدن طراحی نشده‌است و چنگالهایی نسبتاً کند دارد.

سوراخهای بینی پرنده با تیغه بینی تقسیم نشده و می‌توان از سوراخهای بینی به منقار دسترسی داشت.^[۷] بالها گسترده ولی نسبتا کوتاه هستند. ریشه و پرهای اولیه به رنگ سفید می‌باشد و در هنگام پرواز می‌توان این پرها را مشاهده کرد. دم کوتاه و مربع شکل است و به سختی از بالهای پرنده پایین‌تر می‌آید.^[۴] اندازه این پرنده در زیرگونه‌ها بر اساس قانون برگمان مختلف است و از لحاظ رنگ نیز متفاوت می‌باشد.^[۸]

طبقه‌بندی [ویرایش]

طبقه‌بندی و دسته‌بندی ۶ گونه جدید کرکس‌های بر جدید همچنان مبهم باقی مانده‌است.^[۹] گرچه هر دو نوع کرکس‌های بر جدید و قدیم شکل ظاهری و نقش اکولوژیکی مشابهی دارند ولی اجداد آنها متفاوت است. با مقایسه نسل‌های قدیمی‌تر این گونه، متوجه خواهیم شد که کرکس‌های بر جدید نزدیک به لک‌لک‌ها هستند.^[۱۰]

سه گونه کرکس سیاه وجود دارد:

C. a. atratus که توسط جان ماتائوس بکستین پرنده‌شناس آلمانی در سال ۱۷۹۳ کشف شد که آن را کرکس سیاه آمریکای شمالی می‌نامند. این پرنده تقریبا هم‌اندازه C. a. foetens است ولی پری به تیرگی C. a. foetens ندارد. پراکندگی آن هم سرتاسر شمال مکزیک، تگزاس و ایالت‌های جنوبی آمریکا می‌باشد^[۱۱]

C. a. brasiliensis، بر روی درختی در پارک ملی مانوئل آنتونیو، کاستاریکا

C. a. brasiliensis که توسط چارلز لوسین بناپارت در سال ۱۸۵۰ میلادی نام‌گذاری شده‌است. این پرنده را کرکس سیاه آمریکای جنوبی نیز می‌نامند. این گونه کوچکتر از گونه‌های C. a. atratus و C. a. foetens است و پرهایی روشنتر از C. a. foetens دارد.^[۱۱] پراکندگی این گونه آمریکای مرکزی و شمال آمریکای جنوبی است. از جنوب به سواحل غربی پرو تا زمین‌های پست بولیوی در شرق و از شمال تا غرب ایالت سونورای مکزیک و از شرق تا ایالت سان لوئیس مکزیک است.^[۱۱]
C. a. foetens که توسط مارتین لیچتنستین در سال ۱۸۱۷ میلادی نامگذاری گردید. این گونه را با نام کرکس سیاه آند نیز می‌نامند و تقریبا اندازه C. a. atratus است.^[۱۱] این گونه سیاه‌تر از گونه‌های دیگر است و زیستگاهش در محدوده کوه‌های آند، شمال اکوادور، پرو، بولیوی، پاراگوئه، اروگوئه و زمین‌های پست شیلی می‌باشد.^[۱۱]

تاریخچهٔ تکاملی Coragyps [ویرایش]

در اواخر عهد چهارم زمین‌شناسی، قبل از وجود کرکس‌های سیاه، نوعی پرنده که آنرا کرکس سیاه غربی میشناسند وجود داشت که تفاوت کمی با کرس سیاه داشت. این پرنده ۱۰ تا ۱۵ درصد بزرگتر از کرکس سیاه بود و بالهایی بزرگتر و گسترده‌تر داشت.^[۱۲] در واقع به نظر میرسد که کرکس سیاه حاصل تکامل همان کرکس پس از عصر یخبندان می‌باشد.^[۱۳]^[۱۴]

توزیع و زیستگاه [ویرایش]

کرکس سیاه در آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی پراکنده‌است.^[۱۵] محدودهٔ پراکندگی آن در دامنه جنوبی ایالات متحده آمریکا، مکزیک، آمریکای مرکزی و بسیاری از مناطق آمریکای جنوبی می‌باشد. معمولاً اقامت این پرندگان دائمی است. البته پرندگانی که در عرضهای شمالی زیاد زندگی می‌کنند ممکن است در فواصل کوتاه مهاجرتهایی داشته باشند. در باقی موارد نیز ممکن است بخاطر شرایط نامطلوب زیست محیطی این پرندگان زیستگاهشان را ترک کنند.^[۱۶] در آمریکای جنوبی محدودهٔ زیستگاهشان از امتداد مرکز شیلی تا آرژانتین است.^[۱۷] همچنین این پرنده در جزایر کارائیب یافت می‌شود.^[۱] این پرنده زمینهای باز که دارای خار و چوب باشد را ترجیح می‌دهد.^[۱۸] این پرنده معمولاً در دشت‌ها، علفزارها، تالاب‌ها، مرداب‌ها و جنگل‌های تخریب شده یافت می‌شوند.^[۱] این پرنده به ندرت در کوهستانها دیده می‌شود و زمینهای پست را ترجیح می‌دهد و معمولاً بر روی تیرها و درختان مرده دیده می‌شود.^[۶]

بوم‌شناسی و رفتار [ویرایش]

گروهی از کرکس‌ها بر روی یک حصار

در هنگامی که به دنبال غذا می‌گردد در ارتفاع بالا پرواز می‌کند و بالهایش را به صورت افقی نگه می‌دارد و با بال زدن‌های کوتاه در آسمان شناور می‌ماند.^[۱۹] راندمان پرواز این کرکس‌ها، بخاطر بالهای نه چندان پهن و بلندشان، از بقیه کرکس‌ها کمتر است.^[۲۰] در مقایسه با کرکس بوقلمونی این کرکس در طول پروازش بسیار بیشتر بال می‌زند. همانند تمام کرکس‌ها بر جدید، این کرکس نیز معمولاً بر روی پاهای خود عمل دفع را انجام می‌دهد که به وسیله این کار با تبخیر شدن آب موجود در مدفوع خود را خنک می‌کند.^[۲] این کار باعث می‌شود که رگهای خونی که در پاها وجود دارد خنک بشود. علت سفید بودن پاها نیز وجود اسید اوریک در مدفوع این حیوان است. از آنجا که این حیوان همانند تمام کرکس‌های بر جدید فاقد سیرینکس است، توانایی ایجاد صداهای بسیار کمی را دارد.^[۲] این حیوانات معمولاً ساکت هستند و تنها گاهی اوقات صداهای کوتاهی ایجاد می‌کنند. کرکس سیاه اجتماعی زندگی می‌کند و هنگام خواب را در گروهی بزرگ به سر می‌برند.^[۲۱] در مناطقی که زیستگاه آنها با زیستگاه پرنده‌ای مثل کرکس بوقلمونی همپوشانی دارد شبها را به همراه این کرکس‌ها در جاهایی مانند روی درختان مرده بسر می‌برند.^[۲۰] کرکس‌های سیاه گروهی زندگی می‌کنند و این پرندگان به راحتی با کرکس‌های بوقلمونی پرواز می‌کنند و به دنبال لاشه‌ای تنها می‌گردند.^[۲۱]

مانند کرکس بوقلمونی این کرکس نیز اغلب به صورت ایستا و بدون بال زدن پرواز می‌کند .^[۴] اعتقاد بر این است که بخاطر چند دلیل اینگونه پرواز می‌کند: خشک شدن بالها، گرم شدن بدن و از بین بردن باکتری‌ها. این رفتار در کرکس‌های بر جدید، کرکس‌های بر قدیم و لک‌لک‌ها دیده می‌شود.^[۲۲]

عادات غذایی [ویرایش]

بر روی زباله‌ها

کرکس‌ها بر سر لاشه یک آهو

در زیستگاه‌های طبیعی این حیوان معمولاً از مردار تغذیه می‌کند.^[۲۳] در مناطقی که جمعیت انسانی زیادی زندگی می‌کند، ممکن است از زباله تغذیه کند ولی معمولاً از تخم پرندگان، مواد گیاهی تجزیه شده و یا حیوانات تازه متولد شده و یا ضعیف تغذیه می‌کند. همانند دیگر کرکسها، این کرکس نقش بسیار مهمی در اکوسیستم‌های مستعد مرداری دارند که در صورت نبود اینگونه پرندگان زمینه گسترش اینگونه پرندگان خواهد بود.^[۲۴] کرکس سیاه با استفاده از بینایی خود، و یا با تعقیب دیگر کرکس‌های بر جدید که آنها با استفاده از بویایی قوی‌شان لاشه حیوانات را پیدا می‌کنند، غذای خود را پیدا می‌کنند. این کرکس‌ها -کرکس بوقلمونی، کرکس کوچک سرزرد و کرکس بزرگ سرزرد می‌توانند با استفاده از حس بویایی‌شان بدنبال غذا بگردند که این توانایی، توانایی غیر معمولی در جهان پرندگان است. این پرندگان با پرواز در ارتفاع کم و استشمام اتیل مرکاپتان، گازی تولید شده در آغاز فروپاشی لاشهٔ حیوانات، غذایشان را پیدا می‌کنند.^[۲۵] این توانایی بالا به آنها این اجازه را می‌دهد که لاشهٔ حیواناتی که در زیر پوشش‌های جنگلی پنهان هستند را پیدا کنند.^[۲۲] شاه کرکس و کرکس سیاه که فاقد این توانایی هستند، بدنبال این پرندگان می‌روند.^[۲۴] این رفتار ممکن است در هنگام غذا خوردن به پرخاش بین این حیوان و کرکس بوقلمونی بی‌انجامد و باعث فرار دادن این حیوان توسط کرکس بوقلمونی که کمی بزرگتر از کرکس سیاه است بشود.^[۲۳] کرکس سیاه گاهی از دام یا آهو تغذیه می‌کند. تنها زمانی غذایشان این حیوانات هستند که آنها به دام افتاده باشند. معمولاً دامی که تازه بدنیا آمده طعمه این حیوانات می‌شود به اینصورت که ابتدا با نوک زدن به چشمها یا زبان و بینی آن قسمتها را سوراخ می‌کنند و پس از اینکه حیوان به شوک رفت شروع به خوردنش می‌کنند.^[۲۶]

تولید مثل [ویرایش]

فصل تولید مثل این پرندگان در عرض‌های جغرافیایی مختلف، متفاوت است. در ایالات متحده در فلوریدا فصل تولید مثل در اوایل ژانویه هست، در حالی که به طور مثال در اوهایو معمولاً پیش از ماه مارس جفت‌گیری آغاز نشده‌است.^[۲۷] در آمریکای جنوبی در آرژانتین و شیلی آغاز تخمگذاری در اوایل سپتامبر است در حالی که کرکس‌هایی که در شمال این قاره هستند معمولاً تا اکتبر صبر می‌کنند. برخی از پرندگان آمریکای جنوبی -به طور معمول کرکسهای ترینیداد- حتی بیش از این منتظر می‌مانند. همچنین پرندگانی که در اکوادور زندگی می‌کنند ممکن است تا فوریه صبر کنند.^[۲۷] مراسم جفت‌یابی بر روی زمین است و به این شیوه انجام می‌شود که چند پرندهٔ نر با بالهای باز دایره‌وار دور پرندهٔ ماده را می‌گیرند و دور پرندهٔ ماده با تکان دادن سر و خرامیدن می‌چرخند.^[۴] گاهی اوقات این پرندگان پروازهای جفت‌گیری انجام می‌دهند و با تعقیب یکدیگر لانه خود را انتخاب می‌کنند.^[۲۷]

کرکس سیاه تخم خود را مناطق درختی، در داخل درختهای توخالی و یا حفره‌های دیگری که ارتفاع آنها به ندرت بیش از ۳ متر است می‌گذارد.^[۴] در حالی که این پرنده از هیچگونه ماده‌ای برای لانه‌اش استفاده نمی‌کند، ولی گاهی ممکن است در اطراف لانه‌اش از تکه‌های رنگی و درخشان پلاستیکی، خرده شیشه و یا اشیای فلزی مانند درب بطری‌ها استفاده کند.^[۱۸] تعداد تخمها معمولاً دو عدد است ولی می‌توانند بین ۱ تا ۳ تخم باشد. تخمها مانند تخم مرغ هستند و اندازه شان به طور متوسط ۷٫۵۶ در ۵٫۰۹ سانتیمتر است. تخمها صیقلی است و از رنگ خاکستری مایل به سبز، مایل به آبی و یا مایل به سفید متغیر است. بعضی از تخمها هم خال‌خال و قهوه‌ای کمرنگ است.^[۱۸] با نشستن هر دو والدین بر روی تخمها، تخمها بعد از ۲۸ تا ۴۱ روز به جوجه تبدیل می‌شوند.^[۱۸] پدر و مادر جوجه‌ها هر دو وظیفه غذا دادن به آنها را بر عهده دارند و به مدت دو ماه جوجه‌ها در لانه می‌مانند و پس از ۷۵ تا ۸۰ روز جوجه‌ها به راحتی می‌توانند پرواز کنند.^[۲۰]

ارتباط با انسانها [ویرایش]

گله‌ای از کرکس‌ها بر روی لاشه یک گاو

کرکس سیاه بخاطر شکار گوساله گاوها، در نزد دامداران به عنوان یک تهدید در نظر گرفته می‌شود.^[۲۸] مدفوع تولید شده توسط کرکس سیاه و همچنین دیگر کرکس‌ها باعث از بین رفتن درختها و پوشش‌های گیاهی می‌شود.^[۲۹] این پرنده همچنین تهدیدی برای خطوط هوایی محسوب می‌شود، مخصوصا هنگامی که در گروه‌های بزرگ در نزدیکی زباله‌ها پرواز می‌کنند^[۳۰] &mdash؛ همانطور که در فرودگاه بین‌المللی تام ژوبیم در ریودوژانیرو این مشکل وجود دارد.^[۳۱]

کرکس سیاه را می‌توان در اسارت نگه داشت، هرچند پیمان پرندگان مهاجر تنها اجازه می‌دهد که پرندگان مجروح و یا حیواناتی که قادر به بازگشت به حیات وحش نیستند را نگهداری کرد.^[۳۲] در ایالات متحده طبق قانون حمایت از پرندگان مهاجر مصوب ۱۹۱۸،^[۳] در کانادا بر اساس کنوانسیون حمایت از پرندگان مهاجر^[۳۳] و در مکزیک بر اساس کنوانسیون حفاظت از پرندگان مهاجر و پستانداران^[۳۳] تحت حمایت قانونی قرار گرفته‌است. در ایالات متحده اسیر کردن، کشتن و یا در اختیار داشتن این حیوان جرم محسوب می‌شود و در صورت تخلف از این قانون، متخلف تا ۱۵٬۰۰۰ دلار جریمه نقدی و تا ۶ ماه حبس محکوم می‌شود.^[۳۲] در سیاههٔ قرمز IUCN این حیوان جزو گونه‌هایی است که حداقل نگرانی در موردشان وجود دارد. به نظر می‌رسد که این گونه گونه‌ای پایدار باشد.^[۱] این کرکس در متونی که از تمدن مایاها باقی مانده‌است نیز دیده شده‌است.^[۳۴]